Kısaca “insanoğlunun ortaya koyduğu etkinliklerin en seçkini, en özgünü” demek olan medeniyet; bilim, teknik, sanat, estetik güzellikler, insanın kendisine ve başkasına bakış tarzı ve ilişki şekli, değerleri, idealleri gibi toplu bir bütünlüğü ifade eder.
Mevcut bilgilerimize göre, insanlığın günümüzden yaklaşık on iki bin yıl önce Yukarı Mezopotamya düzlüklerinde, yani Dicle ve Fırat havzasında başladığı kabul edilen medeniyet yolculuğu; hemen hemen aynı tarihlerde Nil Deltası boyunca Mısır’da, ondan yaklaşık beş bin sene sonra Sarı Nehir (Hıang-he) ve Gök Irmak (Yengtze) kıyıları boyunca Çin’de, ondan kısa bir süre sonra Ganj ve Brahmaputra nehirleri boyunca İndus Vadisi’nde, ondan bir süre sonra da Orta Asya bozkırlarında devam ederek bütün dünyaya yayılmıştır.
Medeniyet, insanlık ile beraber gelişmiş evrensel bir olgu; bütün toplumların, kültürlerin ortak katılımı ile meydana gelmiş evrensel bir bileşimdir. Medeniyetlerin oluşumunda ırk, din, dil, iklim, beslenme ve coğrafya gibi unsurların etkisi olduğu kabul edilmektedir. Binlerce, kim bilir belki de milyonlarca sene içinde oluşup gelişen medeniyet mirası, tarihteki en uzun hikâyeyi oluşturur.
Bu uzun tarihi boyunca her medeniyet, kendinden önceki medeniyetlerden pek çok şey almış; kendinden sonraki medeniyetlere de pek çok şey devretmiştir. Bu uzun yolculuk sürecinde, evrensel uygarlıkların iki ana güzergâh üzerinde seyrettiği görülmektedir. Bu güzergâhlardan biri Mezopotamya’dan başlayıp Anadolu ve Akdeniz üzerinden Batı Avrupa’ya ulaşan ilk ve en büyük akstır. İkincisi ise Çin ve Hint alt kıtasında başlayıp Orta Asya, İran, Anadolu ve Akdeniz üzerinden İtalya’ya ulaşan ve buradan dünyaya dağılan akstır.
Biz, bu güzergâhtan birincisini; Türkçe versiyonu, metni Prof. Dr. Bekir Karlığa tarafından yazılan ve her biri birer saatlik yirmi bölümden oluşan “Batı’ya Doğru Akan Nehir”, İngilizce versiyonu ise her biri bir saatlik yedi bölümden oluşan ve “East To West” başlığını taşıyan 2008-2011 arasında yapımını tamamladığımız medeniyet belgeselinde izleyicilere sunduk.
2013 yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür-Sanat Büyük Ödülü başta olmak üzere pek çok ödül kazanan “Batı’ya Doğru Akan Nehir”in Türkçe versiyonu, beş yıla yakın bir süre Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu’nun (TRT) değişik kanallarında yayınlanmıştır. İngilizce versiyonu ise başta ARTE, ZDF, Phoenix France 3 gibi Avrupa kanalları olmak üzere dünyanın önde gelen kırk beş televizyon kanalında yayınlanarak bir rekor kırmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri’nin önemli kültür kanallarından SMITHSONIAN CHANNEL tarafından “East Meet West” başlığı altında özel bir versiyonu hazırlanmış ve ABD ile Kanada’da yayınlanmıştır. Avustralya’nın önde gelen yayın kanallarından SBS’te iki dönem, FOXTEL’de bir dönem yayına girmiştir. Hollanda devlet televizyonunda da üç bölümlük özel bir versiyonu yayınlanmıştır.
Evrensel uygarlığın Çin Seddi’nden başlayıp Venedik ve Roma’da son bulan ikinci ana güzergâhı ise Doğu ile Batı’yı, Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan tarihî İpek Yolu üzerinde cereyan etmiştir. Pekin’den başlayarak Çin Seddi boyunca ilerlemiş, Karakurum ve Tanrı Dağları’nın üzerinden Orta Asya bozkırlarına ulaşmış, İran ve Azerbaycan topraklarından Anadolu yaylalarına geçmiş, geniş Mezopotamya düzlüklerini aşarak Avrupa içlerine varmıştır.
Metni Prof. Dr. Bekir Karlığa tarafından yazılan ve yapımı İstanbul Uluslararası Medeniyet Araştırmaları Merkezi (MEDAR) tarafından gerçekleştirilecek olan “Işığın Geldiği Yer: İpek Yolu Medeniyetleri” belgeseli geniş Asya kıtasında oluşup gelişen ve buradan dünyaya yayılan evrensel uygarlık mirasını gözler önüne serecektir. Türkiye-Çin ortak yapımı olarak planlanan, her biri otuz dakikalık yirmi altı bölümden oluşacak bu muhteşem belgesel; bir yandan bu coğrafyada sürdürülen ve bugün bütünüyle insanlığın özlemini duyduğu sevgi, barış, dostluk ve birlikte yaşama tecrübesinin eşsiz örneklerini sergileyeceği gibi, tarihi binlerce yıl öncesine varan Çin-Türk ilişkilerinin derin boyutlarını da gözler önüne serecektir.